اگر شما هم با چنین مشکلاتی مواجه هستید، بهتر است بدانید که افراد زیادی با شما هم‌درد هستند و مشکل اساسی در فن بیان دارند. اما نگران نباشید، این تمام ماجرا نیست. خبرهای خوبی برای‌تان داریم. شما تنها با شناخت و عمل به چند استراتژی فوق‌العاده آسان می‌توانید از یک سخنران مبتدی به یک سخنران حرفه‌ای تبدیل شوید. در این مطلب قصد داریم تا چند مورد از اساسی‌ترین استراتژی‌های فن بیان را به شما معرفی کنیم. با مطالعه این مطلب پی خواهید برد که تبدیل شدن به یک سخنران ماهر و خبره به هیچ وجه غیرممکن نیست. تنها کافی است تا نکات زیر را همواره قبل از هر سخنرانی به یاد داشته و رعایت کنید
۱) بسیار تمرین کنید
بزرگ‌ترین دلیل وحشت از سخنرانی در میان جمع و بروز اشتباهات در حین سخنرانی، کمبود اعتماد به نفس است. به خصوص کمبود اعتماد به نفس در مورد چیزهایی که قصد گفتن‌شان را دارید. بهترین روش برای مقابله با این مشکل این است که مطالبی که قصد بیان‌شان را دارید به صورت مکرر برای خود تکرار کنید تا تسلطی ذهنی بر مطالب خود داشته باشید.
هنگامی که در میان جمعی از همکاران، همکلاسی‌ها و یا حتی افراد ناشناسی ایستاده‌اید، همواره این نکته را به خود یادآوری کنید که شما در جایگاه رئیس آن جمعیت قرار دارید و رئیس بودن به این معناست که شما به مطالب خود بیش از هرکس دیگری که در آن اتاق حاضر هستند، تسلط دارید. در غیر این صورت آغاز سخنرانی به منزله آغاز یک شکست بزرگ برای شما خواهد بود. بنابراین قبل از سخنرانی طوری بر روی موضوع مورد نظر خود تمرین کنید که انگار زندگی شما به آن بستگی دارد.
یکی از بهترین راه‌های تمرین قبل از سخنرانی، بیان مطالب‌تان و در جلوی آینه است. این کار نه فقط به صورت زمزمه‌وار و آرام، بلکه باید با قدرت و صدای بلند انجام گیرد تا اعتماد به نفس حاصل از آن تا اعماق ذهنتان نفوذ کند! در این صورت هنگامی که شما در برابر نگاه‌های جمعیت عظیمی ایستاده‌اید و استرسی عجیب وجودتان را فرا گرفته است، قادر خواهید بود تا اتوماتیک‌وار و ناخودآگاهانه به حافظه خود رجوع کرده و مطالب را به ترتیب به یاد بیاورید. موارد زیادی وجود داشته‌اند که در آن‌ها سخنرانان به دلیل بروز اشکالات فنی و یا فراموشی مطلب و رشته کلام در میان سخنرانی، در آن واحد خود را باخته‌اند. تمرین مکرر باعث خواهد شد تا این مشکل را در نطفه خفه کنید!
۲) آغاز پرشکوهی داشته باشید
قبل از هرچیزی توجه شما را به نکته‌ی جالبی در مورد فن بیان جلب می‌کنیم: “برای جلب توجه مخاطبان در طول یک کنفرانس تنها ۳۰ ثانیه فرصت دارید!”
این نکته ارزش اولین ثانیه‌های آغاز یک سخنرانی را به خوبی نمایان می‌کند. اگر شما بتوانید در طول همین مدت آن‌چنان خود و سخنان‌تان را جذاب جلوه دهید که مخاطبان از آن استقبال کنند، در واقع نیمی از راه را پیموده‌اید. برای خلق آغازی شکوهمند برای یک سخنرانی، روش‌ها و شیوه‌های مختلفی وجود دارد که در ادامه به معرفی چند نمونه از ترفندهای فن بیان می‌پردازیم:
- آغاز سخنرانی با طرح یک سوال: پرسیدن یک سوال به عنوان اولین جمله سخنرانی به شدت حس کنجکاوی مخاطبان را تحریک خواهد کرد. همچنین این کار باعث خواهد شد که مخاطبان احساس توجه از طرف سخنران را داشته باشند و در سخنرانی‌های غیر‌رسمی و نیمه‌رسمی، جرئت شرکت در سخنرانی را نیز داشته باشند. در این صورت شما احساس راحتی بیشتری با مخاطبانتان کرده و به سادگی می‌توانید بر اضطراب احتمالی خود نیز غلبه کنید.
- آغاز داستان مانند: همه ما از دوران کودکی عاشق شنیدن داستان‌های جذابی بوده‌ایم. شروع داستان‌وار یک سخنرانی نیز دقیقا همان احساس قدیمی را در مخاطبان زنده خواهد کرد. از آغازی اینچنینی نهراسید و حتم داشته باشید که مخاطبانتان نیز از آن استقبال خواهند کرد.
- نمایش یک تصویر جذاب و یا استفاده از یک شئ غیرمنتظره: همواره سخنرانی‌هایی که با آغازی غیرمنتظره همراه باشند در ذهن مخاطبان جاودان خواهند ماند. استفاده از عناصر بصری مانند تصاویر در ابتدای سخنرانی توجه ذهن خودآگاه و ناخودآگاه مخاطب را به سمت خود جذب خواهد کرد و در طول سخنرانی باعث تمرکز و هدایت حواس آنان خواهد شد.
- بیان مطلبی تکان‌دهنده: بیان مطلبی شوکه کننده و عجیب نیز دست کمی از موارد بالا نخواهد داشت! این مطلب می‌تواند یک خبر، آمار و یا هرچیز دیگری نیز باشد. تنها باید به اندازه کافی حیرت مخاطبانتان را برانگیزد و آن‌ها را مجاب به شنیدن ادامه سخنان شما کند.
۳) زبان بدن را فراموش نکنید
برای تبدیل شدن به یک سخنران خوب، تنها کافی است که بتوانید بدون ترس و لرز ایستاده و سخن بگویید. اما برای تبدیل شدن به یک سخنران بی‌نظیر تک تک اعضای بدن شما باید هماهنگ شده و در خدمت زبان شما باشند. فراموش نکنید که بیش از نیمی از اطلاعات از راه‌های غیرکلامی به مخاطبان منتقل می‌شود. به همین منظور بهتر است هر از گاهی با خود تمرین لبخند زدن بکنید و سعی کنید ارتباط چشمی خود را تا حد امکان با مخاطبانتان حفظ کنید.
یکی از استراتژی‌های مفید در این زمینه، حرکت در حین سخنرانی و برقراری ارتباط چشمی با مخاطبانی است که به سمت شما نگاه می‌کنند. در این حالت به نظر خواهد رسید که شما به کل حاضرین و فضای اتاق توجه و تسلط دارید. مردم شدیدا عاشق این هستند که شما در حین سخرانی با حرکت دست‌ها و ژست‌های خاص خود، مطالب را برای آن‌ها بازگو کنید. اما مراقب باشید که بیش از حد این کار را انجام ندهید، زیرا ممکن است باعث حواس‌پرتی و همچنین القا حس عدم اعتماد به نفس و تسلط شما در مخاطبان شود. دوباره هنگامی که در جلوی آینه به تمرین سخنرانی می‌پردازید، حالات مختلف حرکات بدن و میزان تاثیرگذاری آن‌ها را بسنجید تا به بهترین جواب ممکن برسید. به طور کلی انواع موارد مربوط به زبان بدن به صورت زیر تعریف می‌شوند:
- استفاده از حرکات و اشارات: همیشه این سوال را از خود بپرسید که “چگونه ایما و اشارات من باعث انتقال بهتر مطلب خواهد شد؟” پاسخ این پرسش را می‌توانید با اجرای تمرینی سخنرانی در برابر آینه بیابید. تنها کافی است تا خود را در جایگاه یک مخاطب تصور کرده و میزان تاثیر هر حرکت از بدن را در انتقال مطلب بسنجید.
- استفاده از فضای موجود: همانند یک رهبر و رئیس در حال سخنرانی، به تمام فضای موجود خود تسلط داشته باشید و در آن حرکت کنید. هنگامی که سخنرانی شما آغاز می‌شود، کل دنیای شما عبارت خواهد بود از فضایی که می‌توانید در آن به حرکت بپردازید. تسلط و حرکت در محیط باعث ایجاد اعتماد به نفس در شما شده و فضای سخنرانی را از یکنواختی خارج خواهد کرد.
- استفاده از ابزار کمکی موجود: این روز‌ها به لطف فناوری‌های مختلف، ابزار تنوعی برای ارائه یک سخنرانی حرفه‌ای در دسترس شما قرار دارند. سعی کنید تا حدالامکان از ابزار‌های فناوری محور موجود در جهت افزایش میزان کارایی و تاثیر گفته‌های خود استفاده کنید.
- حالات چهره: علاوه بر حرکات دست‌ها و سایر اعضای بدن در حین سخنرانی، حالات چهره نیز تاثیر فوق‌العاده‌ای در انتقال مطلب دارند. هرچند که ممکن است این مورد نسبت به موارد قبلی جزئی‌تر و غیرقابل مشاهده‌تر باشد، اما تاثیرات آن بر روی ضمیر ناخودآگاه مخاطبین بیش از آن چیزی است که تصورش را بکنید. از آن‌جایی که کنترل حالات چهره نسبت به اعضای بدن بیشتر به قسمت ناخودآگاه مغز مرتبط می‌شود، باید برای کسب مهارت در کنترل و به کار گیری آن تمرینات بیشتری را انجام دهید.
- صدا: میزان بلندی، انرژی و قدرت صدای شما جزو فاکتورهای تعیین کننده میزان جذابیت سخنرانیتان هستند. دقت کنید که این موضوع ارتباط چندانی با “بد” یا “خوب” بودن صدای شما ندارد و بیشتر به عواملی وابسته است که با کمی تمرین می‌توان آن‌ها را بهبود بخشید. در ادامه توضیحات بیشتری را در این زمینه ارائه خواهیم کرد.
۴) آمادگی ذهنی خود را افزایش دهید
هنگامی که به یک مرکز تزریقات پزشکی مراجعه می‌کنید، بدترین قسمت کار قسمتی است که در اتاق انتظار مشغول خواندن مجله‌هایی نه چندان جدید هستید، در حالی که فکر و ذکرتان به سرنگی که قرار است پوست‌تان را بدرد مشغول شده است و در حال جدال با استرسی باورنکردنی هستید!
صحبت در برابر جمع نیز تاحدودی به این قضیه شباهت دارد. با این تفاوت که به جای استرس و وحشت ناشی از سوزن، این بار استرس این را خواهید داشت که در مقابل جمع همچون شخص احمقی جلوه کنید که مطلب جالبی برای گفتن ندارد. غلبه بر این نوع از فشار‌های عصبی کار چندان آسانی نیست و می‌تواند شما را از انجام هرگونه فعالیتی باز دارد. به‌طوری که گویا ذهنتان به دلایل نامعلومی از کار افتاده و ساعاتی قبل از سخنرانی در گوشه‌ای از اتاق نشسته و به نقطه نامعلومی خیره شده‌اید!
اما هر مشکلی راه حل مربوط به خود را نیز دارد. برای حل این چالش، باید قبل از سخنرانی خود را کاملا از لحاظ ذهنی و روانی آماده سازید و به نکاتی فکر کنید که بیش از سایر قسمت‌های فن بیان ، پتانسیل جلب توجه مخاطبان را دارند. در مورد آماده‌سازی ذهنی هیچ الگوی مشخص و از پیش تعیین شده‌ای وجود ندارد. شاید یک پیاده‌روی چند دقیقه‌ای، گوش دادن به یک موسیقی آرام‌بخش، صحبت با یکی از دوستان صمیمی و یا هر چیز دیگری بتواند برای شما موثر واقع شود.
۵) در باشگاه‌های سخنرانی و فن بیان شرکت کنید
بهترین راه برای افزایش اعتماد به نفس جهت سخنرانی در برابر یک جمعیت بزرگ این است که قبلا در برابر جمعیت دیگری تمرین سخنرانی کرده باشید. یکی از بهترین مکان‌ها برای این تمرین، باشگاه‌های فن بیان هستند. این باشگاه‌ها مکانی هستند که اعضای آن با تجمع در کناریکدیگر، به تمرین سخنرانی و صحبت گروهی می‌پردازند. در نتیجه شما می‌توانید با عضویت در چنین باشگاه‌هایی، تجربه صحبت در برابر جمع را در فضایی بدون استرس و فشار تمرین کنید و به وسیله سایر اعضا از ایرادات و ضعف‌های احتمالی خود آگاه شوید. همچنین ممکن است تماشای سخنرانی سایر اعضا نیز برای شما نکات و درس‌های مهم و فراوانی را به همراه داشته باشد.
باشگاه‌های فن بیان با توجه به سطح شما از سطح مبتدی تا حرفه‌ای برنامه‌های مشخصی برای پیشرفت در سخنرانی تعیین می‌کنند که عمل به آن‌ها برای تبدیل شدن به یک سخنران حرفه‌ای حیاتی است. اما در صورتی که در محل زندگی شما امکان دسترسی به چنین باشگاهی وجود ندارد، می‌توانید اطلاعات مفیدی را از صفحه راهنمای وب‌سایت این باشگاه به دست آورید. در این حالت همچنین برای انجام تمرین‌های عملی نیز می‌توانید با دوستان و آشنایان خود فضایی همانند این باشگاه‌ها را برای خود ایجاد کنید.
تماشای سخنرانی‌های بزرگ نمونه‌ای مناسب برای تمرین و یادگیری فن بیان است. شما می‌توانید ویدئو‌های سخنرانی‌های افراد موفق و رهبران بزرگ جهان را تماشا کرده و با دقت در کلمات، نحوه بیان آن‌ها و همچنین اشارات بدن در هنگام سخنرانی، درس‌های فراوانی را فرا بگیرید.
۶) لباس مناسبی انتخاب کنید
“وقتی وارد جمعی می‌شوید لباسهایتان معرف شما خواهند بود و هنگامی که از آن خارج می‌شوید سخنان‌تان.” احتمالا قبلا این جمله معروف را بارها و بارها مشاهده کرده‌اید. شکی در این نیست که نوع و حتی رنگ لباس‌های هرشخص ارتباط کاملا مستقیمی با ویژگی‌های باطنی وی دارد. در نتیجه همانند زبان بدن، لباس‌های شما نیز پیام‌های ناگفته‌ای از شخصیت شما به مخاطبانتان ارسال خواهد کرد.
انتخاب لباس مناسب یکی از مهم‌ترین ترفندهای فن بیان است. بسته به مخاطبان، نوع سخنرانی و همچنین موضوع آن شما باید ترکیب مناسبی از رنگ‌ها و لباس‌ها را برای خود انتخاب کنید. هرچه سخنرانی شما جنبه رسمی‌تری داشته باشد، بهتر است که از لباس‌های تیره‌تری استفاده کنید. رنگ‌های تیره مفاهیمی مانند درون‌گرایی، اقتدار و قدرت نفوذ شخص را برای مخاطبان به همراه خواهد داشت. البته این بدین معنا نیست که در سخنرانی‌ها هیچگاه نباید از رنگ‌های روشن و شادتری استفاده کنید. اگر فضای سخنرانی شما نسبتا دوستانه و صمیمی باشد، استفاده از رنگ‌های تیره ممکن است باعث انتقال احساسات بد و ناگوار به مخاطبان شود.
پس از انتخاب لباس باید به این نکته دقت کنید که حالات حرکت بدن و همچنین لحن و شیوه سخنان شما نیز با مفاهیمی که نوع لباسهایتان به وجود می‌آورند، در یک راستا باشند. در این حالت شما قادر خواهید بود تا مفاهیم مورد نظر خود را با قدرت و تاثیری چند برابری به مخاطبانتان القا کرده و تجربه‌ای فراموش نشدنی از یک کنفرانس و یا جلسه خوب برای آن‌ها به ارمغان آورید. همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تاثیرات هر رنگ، بهتر است به جست‌و‌جو و مطالعه مطالبی در ارتباط با روان‌شناسی رنگ‌ها بپردازید.
۷) میزان صوت و لحن خود را مداوما تنظیم کنید
هیچ کسی از یک سخنرانی با صدای ضعیف، سست و بی‌احساس لذت نمی‌برد. ممکن است همه ما حضور در چنین سخنرانی‌هایی را تجربه کرده باشیم که در آن شخص سخنران با صدایی ضعیف و نارسا، انرژی ما را نیز از میان برده است. همواره انرژی صدای خود را در طول سخنرانی حفظ کنید. کاهش و افزایش میزان صدا در حین صحبت باعث جلوگیری از یکنواختی شده و دایره توجه مخاطبانتان را بر روی شما حفظ می‌کند.
همچنین بیان خشک و بی‌احساس مباحث نیز باعث به وجود آمدن یک تجربه بد در مخاطبانتان خواهد شد. در صورت امکان از بیان نغز و لطیفه‌گونه مطالب خود اجتناب نکنید. استفاده از کمی شوخی در بین سخنان علاوه بر افزایش تاثیر آن در مخاطبین، باعث خواهد شد که جوی مثبت و صمیمی ایجاد کرده و ادامه سخنرانی خود را با آرامش و تسلط بیشتری ادامه دهید. معمولا ناموفق‌ترین سخنرانی‌ها، آن‌هایی هستند که به صورت خشک و بی‌احساس و با صدایی آرام و بی‌انرژی برگزار شوند! هفتمین ترفند فن بیان (میزان صورت و لحن) را فراموش نکنید.
مخاطبان در انتظار شما هستند..!
فن بیان و سخنرانی در برابر یک جمعیت هرچند بزرگ آن‌قدرها کار سختی نیست. احساس ترس و استرس قبل از هر سخنرانی امری کاملا طبیعی است و به هیچ وجه نمی‌توان از آن به عنوان یک نقطه ضعف یاد کرد. بلکه شما می‌توانید با رعایت راهکارهای فوق‌العاده آسان، بر این اضطراب غلبه کرده و حتی از آن در راستای پرشورتر شدن سخنرانیتان استفاده کنید.
فراموش نکنید که همواره اولین قدم، سخت‌ترین مرحله از آن کار است. پس اگر به اندازه کافی بر مطالبی که قصد بیان‌شان را دارید مسلط هستید، تنها کافی است تا لحظاتی قبل از سخنرانی ذهن خود را از هرگونه افکار منفی و مخرب خالی کرده و با آرامشی درونی و همچنین با صدایی پر انرژی و بانشاط سخنان خود را همانگونه که از قبل برای آن آماده شده‌اید، آغاز کنید. فراموش نکنید که افراد حاضر در آن جمع بی‌صبرانه منتظر شنیدن سخنان شما هستند.
